De naam Jerez toegepast op wijn en de vertalingen ervan "Xeres" en "Sherry" en de naam "Manzanilla" zijn benamingen van oorsprong. Het concept Beschermde Oorsprongsbenaming verwijst naar het gebruik van bepaalde termen, meestal namen van plaatsen, steden of gebieden, om een product aan te duiden dat hooggewaardeerd wordt door de consumenten wegens zijn herkomst of specifiek bereidingsproces. Eigenlijk gaat het hier om een soort "collectief merk" dat van toepassing is op alle producten van een bepaald type, afkomstig uit een eveneens welbepaalde plaats.
“...De alle eerste D.O. volgens de voorwaarden van de Spaanse wijn statuten van 1933, dit betekent dat het gaat over de oudste Consejo in Spanje die opgericht is.”
In ons geval worden de in de sherrystreek geproduceerde wijnen, conform bepaalde traditionele technieken en in overeenstemming met specifieke voorwaarden, wettelijk beschermd door de Beschermde Oorsprongsbenamingen "Jerez-Xérès-Sherry" en "Manzanilla - Sanlúcar de Barrameda". Binnen het sherrygebied bestaat er een ander voedingsproduct dat sinds 1994 eveneens beschermd wordt door een Oorsprongsbenaming: de "sherryazijn".
Niet alle in de streek geproduceerde wijnen of azijnsoorten worden beschermd door deze Oorsprongsbenamingen: sommige producenten van de zone vervaardigen tafelwijnen, meestal witte, hoewel de laatste jaren ook rode opduiken. Daar noch de gebruikte methoden noch de verkregen wijnen beantwoorden aan de bepalingen van het Reglement, vallen deze wijnen niet onder de Beschermde Oorsprongsbenamingen. Dit is ook het geval voor wijnen met een stijl gelijkwaardig aan die van sherry en vervaardigd volgens dezelfde technieken die nochtans de termen Jerez, Sherry of Manzanilla niet mogen gebruiken omdat hun herkomst buiten de door de Beschermde Oorsprongsbenaming vastgelegde streek ligt.
Voor producten met een Beschermde Oorsprongsbenaming moeten er dus twee elementen samenvallen: de herkomst en het productieproces. Hieronder analyseren we deze aspecten wat betreft de wijnen die beschermd worden door de Oorsprongsbenamingen "Jerez-Xérès-Sherry" en "Manzanilla - Sanlúcar de Barrameda".
De productiezone van de wijnen die beschermd zijn door de Oorsprongsbenamingen "Jerez-Xérès-Sherry" en "Manzanilla - Sanlúcar de Barrameda" ligt in het uiterste zuiden van het Iberisch schiereiland. De wijngaarden gelegen in de gemeenten Jerez de la Frontera, El Puerto de Santa María, Sanlúcar de Barrameda, Trebujena, Chipiona, Rota, Puerto Real, Chiclana de la Frontera en Lebrija op terreinen die de Toezichtraad geschikt acht, zijn de enige die druiven mogen produceren voor de vervaardiging van sherry- en manzanillawijnen. Momenteel bedraagt de oppervlakte van de productiezone iets meer dan 10.000 hectare.
Binnen de productiezone bestaat verder de traditionele aanduiding "Jerez Superior", gevormd door de op kalkhoudende gronden geplante wijnstokken die door de fysisch-chemische samenstelling van deze gronden, hun ligging en klimaatomstandigheden uiterst geschikt zijn voor het produceren van wijnen van hoge kwaliteit. Momenteel wordt 80 % van de wijngaarden van de productiezone gerangschikt als Jerez Superior.
Een verdere belangrijke geografische begrenzing is de zogeheten "rijpingszone" - ook gekend als de driehoek van Jerez. Enkel in de steden Jerez de la Frontera, El Puerto de Santa María en Sanlúcar de Barrameda kan het rijpingsproces van de door de Oorsprongsbenaming "Jerez-Xérès-Sherry" beschermde wijnen voltooid worden en uitsluitend in die steden vindt men de zogeheten rijpingsbodega's.
In het geval van de oorsprongsbenaming "Manzanilla - Sanlúcar de Barrameda" beperkt de rijpingszone zich tot deze laatstgenoemde stad. Hoewel de grondstof (druif of basiswijn) voor de Manzanilla van overal uit de productiezone kan komen, moet het rijpingsproces plaatsvinden in Sanlúcar de Barrameda. Het speciale microklimaat van deze stad, gelegen aan de monding van de Guadalquivir en op geringe afstand van de Coto de Doñana, verleent de in haar bodega's geproduceerde wijnen door middel van rijping onder een gistlaag uiterst bijzondere kenmerken die verschillen van de rest van de sherrywijnen.
De in de rest van de productiezone gelegen bodega's produceren gewoonlijk most en wijnen die daarna naar de bodega's van de rijpingszone gebracht worden. Toch kunnen ze ook hun eigen wijn produceren en op de markt brengen met de naam van elke gemeente.
De regels voor een Beschermde Oorsprongsbenaming zijn opgenomen in het zogeheten "Reglement". In het reglement van elke Beschermde Oorsprongsbenaming vinden we alle bijzonderheden betreffende de grenzen van de productiezone en de toegelaten variëteiten en teeltpraktijken en ook alle basisaspecten van de vervaardiging en rijping van de wijnen.
Maar behalve een plaats en regels heeft een Beschermde Oorsprongsbenaming ook exploitanten nodig: de wijnbouwers en producenten die de wijnen vervaardigen en uiteindelijk verantwoordelijk zijn voor het bereiken en behouden van het prestige van de Oorsprongsbenaming tussen de consumenten.
De Toezichtraad is wettelijk belast met de controle van de Beschermde Oorsprongsbenamingen "Jerez-Xérès-Sherry" en "Sanlúcar de Barrameda". Vanuit juridisch standpunt is de Toezichtraad van Beschermde Oorsprongsbenamingen een publiekrechtelijk lichaam dat economische en sociale belangen vertegenwoordigt. In de uitoefening van bepaalde publieke bevoegdheden handelt de Raad als afgevaardigd orgaan van het Regionaal Ministerie van Landbouw en Visserij en van de deelregering van Andalusië.
Eenvoudig uitgedrukt heeft de Toezichtraad zowel een "particuliere" dimensie, aangezien hij de privébelangen van alle ingeschreven wijnbouwers en bodega's behartigt, als een "publieke" dimensie, omdat hij handelt in vertegenwoordiging van de overheid in een serie kwesties die in rechtstreeks verband staan met het beheer en de controle van een publiek goed, de Beschermde Oorsprongsbenaming.
In wezen is het zo dat de Raad elk van de professionele takken van de Beschermde Oorsprongsbenaming vertegenwoordigt: wijnproducenten-bottelaars, groothandelaars, onafhankelijke wijnbouwers en leden van coöperaties. De "voltallige vergadering" van de instelling is samengesteld uit in totaal 23 personen, waaronder 20 die om de vier jaar democratisch verkozen worden. Met behulp van deze verkiezingsprocedure worden 10 leden gekozen die de productiesector (wijnbouwers) vertegenwoordigen en 10 vertegenwoordigers van de bodega's. Eenmaal vertegenwoordigd, moeten de 20 leden van het Consejo een president kiezen, die dan officieel benoemd zal worden door de Andalusische regionale overheidsorgaan; La Junta de Andalucia. Plenaire vergaderingen worden ook bijgewoond door vertegenwoordigers van de Junta de Andalucía, die mogen spreken maar niet stemmen, en door de secretaris-generaal van de Consejo Regulador.
De verschillende taken van de Consejo Regulador, zoals uiteengezet in de denominatie verordeningen, kunnen worden onderverdeeld tot drie hoofdcategorieënControl y Certificación
Eén van de taken van elke Toezichtraad is het controleren van de kwaliteit en het garanderen van de herkomst van de beschermde producten. Daarom bevat het reglement van de Toezichtraad van Jerez een reeks verplicht na te leven normen betreffende de productieketen die aanvangt met de wijnstok en eindigt als onze wijn aangeschaft wordt door de consument.
Om de herkomst en de kwaliteit van het product te waarborgen, beschikt de Raad over een trapsgewijs controlesysteem.
De inschrijving van de wijngaarden in het Register van de Toezichtraad is absoluut noodzakelijk voor de kwalificatie van de druif en de resulterende most die geschikt moet zijn voor de productie van sherrywijn. De inschrijving houdt in dat de Toezichtraad de geschiktheid van de terreinen en het gebruik van toegelaten variëteiten verifieert. Het ganse jaar door verifiëren de diensten van de Toezichtraad het naleven van de voorschriften van het reglement betreffende de teelt, het snoeien, de irrigatiecontrole, enz. Vóór de wijnoogst wordt ook de rijpheid van de druif geverifieerd.
Gedurende de wijnoogst organiseert de Toezichtraad een uitgebreid controle- en toezichtsysteem, inclusief de controle van elk vervoer van druiven naar de onder de Beschermde Oorsprongsbenaming vallende wijnperserijen. Ieder jaar vaardigt de Raad een reeks specifieke normen uit ("Campagnenormen"), waarin zowel de chemische parameters die de druif moet vertonen om geoogst te worden tot de wijze waarop ze geplukt, vervoerd en geperst moet worden, evenals de maximumproductie per hectare vastgelegd worden. Deze normen garanderen niet enkel de herkomst van de druif, maar ook haar kwaliteit en die van de resulterende most.
De leveringen van druiven worden gekwantificeerd door inspecteurs van de Toezichtraad die aanwezig zijn in elke wijnperserij. Zij verifiëren tevens dat de graad van rijpheid en de hygiënische toestand van de druiven overeenstemmen met de reglementaire vereisten en de campagnenormen. Na de wijnoogst worden de nodige inhoudsmetingen en monsternemingen uitgevoerd alvorens de most gekwalificeerd wordt als geschikt voor het opvoeren van sherrywijn.
De Controle- en Toezichtdienst van de Toezichtraad controleert ook permanent de transportbewegingen van most en wijnen tussen de bodega's en van wijnalcohol en andere toegelaten wijnproducten die de ingeschreven bedrijven eventueel gebruiken.
Bovendien wordt elke bodega periodiek onderworpen aan inhoudsmetingen, zodat de overeenstemming tussen de voorraadverklaringen van de bedrijven en het werkelijke volume wijn in rijping gegarandeerd wordt.
Ten slotte treedt de Toezichtraad opnieuw op aan het eind van het proces, als garant voor de kwaliteit van de beschermde producten die op de consumentenmarkt gebracht worden. Met dat doel nemen de inspecteurs van de Raad stalen van de door elk van de ingeschreven bodega's geleverde wijnen voor analyse in het laboratorium van het Wijnbouw- en Oenologiecentrum van Jerez en voor het organoleptische onderzoek dat dagelijks doorgaat in de proefzaal van de Toezichtraad.
Enkel na dit diepgaand onderzoek is het mogelijk de herkomst te waarborgen die door de garantiestempel van de Toezichtraad verzekerd wordt. Zo moeten alle flessen sherry- en Manzanilla wijn het logo van de Raad dragen met een individueel nummer voor elke fles. Dit logo kan op een vignet verschijnen op de bovenkant van de fles of op de back label (achterzijde etiket).
De Toezichtraad is eveneens belast met de verdediging van de belangen van de Beschermde Oorsprongsbenamingen, zowel op nationaal als op internationaal vlak. Jammer genoeg kwam het in de loop van de geschiedenis en trouwens nog steeds dikwijls voor dat de namen van onze Beschermde Oorsprongsbenamingen gebruikt worden door nabootsers die snel geld willen verdienen in de schaduw van de faam, en het werk van eeuwen die gerealiseerd is door de producenten van de sherrystreek.
Deze klassieke wijn met een eigen geschiedenis door de eeuwen heen, voor er zelfs een wettelijk kader bestond voor de bescherming van industriële eigendom, heeft zich voortdurend moeten verdedigen tegen situaties van wederrechtelijke toe-eigening van zijn naam. Inderdaad hebben talloze nationale wetgevingen gepoogd de naam Jerez of zijn Engelse versie sherry te laten samenvallen met een louter wijntype, het ontegensprekelijke karakter van zijn beschermde oorsprongsbenaming negerend. Op die manier heeft de authentieke sherry moeten samenleven met imitatiesherrywijnen en surrogaten van allerlei oorsprong: Britse, Australische, Canadese, Nieuw-Zeelandse, Californische, Zuid-Afrikaanse, enz.
Grotendeels dankzij het toedoen van de Toezichtraad is de internationale erkenning van de Beschermde Oorsprongsbenaming tegenwoordig een feit in de belangrijkste markten. Echter zullen er soms uitzonderingen voorkomen die de Raad ertoe verplichten administratieve of gerechtelijke procedures aan te spannen ter verdediging van het erfgoed van de Oorsprongsbenaming.
Een Beschermde Oorsprongsbenaming is een collectief eigendom met een actuele waarde die het gevolg is van een historisch verleden en een toekomstige waarde die afhangt van het behoud van de normen die de benaming regelen en van de impuls voor het op de markt brengen van de door de benaming beschermde producten.
Het promoten van het collectieve sherrymerk en zijn producten behoort tot het actiegebied van de Toezichtraad. In deze zin is het werk van de instelling op het gebied van educatie en informatieverspreiding van uitzonderlijk belang. De Raad is sinds vele jaren pionier in het gebruik van een belangrijk deel van zijn budget voor algemene promotiecampagnes in de verschillende markten waar de beschermde producten gecommercialiseerd worden.
